Lipidogram 2024: Co Nowego w Wytycznych i Jak Odczytywać Wyniki?

Nowe Wytyczne dotyczące Lipidogramu: Kluczowe Zmiany w Interpretacji Wyników

Lipidogram to jedno z najważniejszych badań krwi, które pozwala na ocenę poziomu lipidów w organizmie. Analizowane są w nim wartości cholesterolu całkowitego, frakcji LDL, HDL, nie-HDL oraz trójglicerydów.

W sierpniu 2024 roku Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej oraz Polskie Towarzystwo Lipidologiczne zaktualizowały wytyczne dotyczące diagnostyki zaburzeń lipidowych. Najważniejszą zmianą jest nowa interpretacja wyników dla trójglicerydów. Zgodnie z nowymi zaleceniami, pożądany poziom trójglicerydów powinien być niższy niż 100 mg/dl (1,1 mmol/l), w przeciwieństwie do dotychczasowego standardu, który uznawał wartość poniżej 150 mg/dl (1,7 mmol/l) za normę.

Kolejna aktualizacja dotyczy oceny cholesterolu LDL, który zazwyczaj oblicza się na podstawie wzorów, a najczęściej wykorzystywanym z nich jest wzór Friedewalda:

LDL-C=TC−HDL-C−TG5[w mg/dl]

lub

LDL-C=TC−HDL-C−TG2,2[w mmol/l]

Obecnie coraz częściej podkreśla się, że ten wzór, opracowany w latach 70., może być niewłaściwy w kontekście współczesnych problemów zdrowotnych związanych z zaburzeniami lipidowymi.

Wzór Friedewalda ma istotne ograniczenia, szczególnie w przypadku wartości trójglicerydów powyżej 200 mg/dl. Może także prowadzić do zaniżenia wyników, gdy poziom cholesterolu LDL jest niższy niż 70 mg/dl. Dodatkowo jego zastosowanie w chorobach, takich jak cukrzyca, otyłość, choroby wątroby i nerek, oraz zespół metaboliczny, może być problematyczne. W związku z tym, rekomendowane jest korzystanie z innego wzoru, Sampson-NIH, który lepiej sprawdza się w przypadku niskich wartości LDL oraz wysokich trójglicerydów. Alternatywnie, można zastosować wzór Martina-Hopkins.

Choć bezpośrednie oznaczanie poziomu frakcji cholesterolu LDL jest możliwe, to ze względów finansowych preferowane jest jego obliczanie.

Prawidłowy poziom cholesterolu LDL zależy od przynależności do różnych grup ryzyka sercowo-naczyniowego i powinien wynosić:

<115 mg/dl (3 mmol/l) - małe ryzyko sercowo-naczyniowe
<100 mg/dl (2,6 mmol/l) - umiarkowane ryzyko sercowo-naczyniowe
<70 mg/dl (1,8 mmol/l) - duże ryzyko sercowo-naczyniowe
<55 mg/dl (1,4 mmol/l) - bardzo duże ryzyko sercowo-naczyniowe
<40 mg/dl (1 mmol/l) - ekstremalne ryzyko sercowo-naczyniowe

Do oceny ryzyka sercowo-naczyniowego wykorzystywana jest skala SCORE (Systematic Coronary Risk Estimation). W 2022 roku algorytm ten został rozszerzony o modele SCORE2 oraz SCORE-OP. SCORE ocenia 10-letnie ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych, natomiast SCORE2 umożliwia również ocenę ryzyka incydentów niezakończonych zgonem i obejmuje osoby w przedziale wiekowym 40-69 lat. Model SCORE-OP jest dedykowany osobom starszym.

Kategorie ryzyka sercowo-naczyniowego

Bardzo duże ryzyko:

Choroba sercowo-naczyniowa (ChSN) na podłożu miażdżycy potwierdzona klinicznie lub za pomocą badań obrazowych
Cukrzyca z rozpoznaną ChSN lub ciężkie powikłania narządowe (np. eGFR <45)
LDL-C <1,4 mmol/l (<55 mg/dl) oraz zmniejszenie stężenia wyjściowego o ≥50%
nie-HDL-C <2,2 mmol/l (<85 mg/dl)
apoB <65 mg/dl

Duże ryzyko:

Cukrzyca bez ChSN oraz ciężkiego uszkodzenia narządowego
Hipercholesterolemia rodzinna
Umiarkowana przewlekła choroba nerek (PChN)
LDL-C <1,8 mmol/l (<70 mg/dl) oraz zmniejszenie stężenia wyjściowego o ≥50%
nie-HDL-C <2,6 mmol/l (<100 mg/dl)
apoB <80 mg/dl

Umiarkowane ryzyko:

Krótkotrwała cukrzyca typu 1 lub 2 u osób powyżej 40 r.ż., bez uszkodzeń narządowych
LDL-C <2,6 mmol/l (<100 mg/dl)
nie-HDL-C <3,4 mmol/l (<130 mg/dl)
apoB <100 mg/dl

Warto także zwrócić uwagę na tzw. wskaźniki aterogenności, które mają kluczowe znaczenie w ocenie ryzyka miażdżycy. Do najważniejszych z nich należą:

Stosunek frakcji LDL do HDL
Wskaźnik Castelliego (cholesterol całkowity do LDL)
Wskaźnik osoczowy API (cholesterol LDL, HDL, trójglicerydy i cholesterol całkowity)
Stosunek apolipoproteiny apoB do apoA-I
Stosunek cholesterolu LDL do apoB

Dodatkowo, warto regularnie kontrolować poziom homocysteiny, co również przyczynia się do oceny ryzyka sercowo-naczyniowego.

Oto linki do opracowań naukowych:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8248998/

https://ptdl.pl/ptdl/wp-content/uploads/2024/07/DL_1-2024_Wytyczne_PTDL_2024_PUBL.pdf